Windmolens en huizen met park langs de A12 bij o.a. Nieuwegein

Momenteel werken de gemeenten Utrecht, Nieuwegein en Houten aan plannen voor woningbouw in de A12-zone. De inwonersaantallen en bijgevolg de woningbouwwensen van de gemeenten blijven stijgen. “De nadruk ligt weliswaar op binnenstedelijke verdichting, maar van compacte steden en dorpen in een open landschap is geen sprake meer”, aldus Flux. Zij komt met een alternatief plan, dat woningbouw combineert met de aanleg van een landschapspark als groene long voor metropoolregio Utrecht.

Het bureau presenteert het plan via de nieuwsbrief van de Utrechtse Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit, Paul Roncken. Flux wil met het alternatieve – en zelf geïnitieerde plan – plan de openheid en kwaliteit van kwetsbare landschappen behouden, legt het bureau uit. Flux heeft een benadering willen zoeken, die verder gaat dan een stedenbouwkundige verkaveling van het buitengebied.

“Samen met de omliggende kernen zoals Nieuwegein, Houten en Bilthoven zal de stad Utrecht zich steeds meer ontwikkelen tot een ware metropoolregio”, stelt het bureau. “De relatie tussen stad en landschap verandert daarin volledig. Dit vraagt om een nieuwe benadering met een sterkere duiding van de Utrechtse buitengebieden en de kwaliteiten ervan.”

Flux stelt voor om de zogenoemde A12-zone te ontwikkelen als ‘landschapspark’, waarbij woningbouw in een hoge dichtheid wordt gecombineerd met een productief landschap. Het nieuwe landschapspark voor metropoolregio Utrecht noemt het bureau Park Laagraven (naar de naam van een deel van dit gebied). De ontwikkelingsstrategie bestaat uit vijf onderdelen.

Identiteit en bestemming
Ten eerste pleit Flux voor een benadering van de A12-zone als een gebied met een sterk eigen identiteit. Het verrommelde landschap, met willekeurig toegekende functies en grootschalige infrastructuur, manifestreet zich nu als een ‘achterkant’. Door het niet langer als restruimte te benaderen, kan verdere versnippering – en uiteindelijke verdwijning – worden voorkomen. Er kan juist een groengebied ontstaan, als long voor de omliggende stedelijke gebieden.

Het gebied moet, ten tweede, worden gezien als een werkelijke bestemming. Flux stelt een landschapspark voor met een sterke identiteit, een gevarieerd gebruik en een grote aantrekkingskracht op inwoners van de omliggende gemeenten. De inwoners van Utrecht, Nieuwegein en Houten kunnen er op verschillende manieren recreëren; tegelijkertijd vormt het park de toegangspoort tot de uiteenlopende grotere landschappen rondom.

Zuiverend en producerend
Het park heeft ten derde een belangrijke rol in het zuiveren van huishoudelijk afvalwater, het vasthouden van regenwater, het leveren van schoon drinkwater, het produceren van groente en fruit en het leveren van energie. “Er is ruimte voor zo’n 190 hectare voedselproductie, 12 windturbines en 150 hectare bos voor de opslag van CO2 en de productie van circulair bouwmateriaal”, meldt Flux.

In het plan van Flux wordt het park “op een circulaire wijze” gerealiseerd. Zo wordt afgegraven grond hergebruikt voor de gedeeltelijke overkapping van de A12, stelt het bureau voor. Door de diverse functies en programma’s in het landschapspark te concentreren, kunnen gevoelige landschappen in de regio bespaard blijven van deze ruimteclaims.

Woningbouw als motor
Een vierde strategie is om de woningbouwopgave als integraal onderdeel en motor voor de ontwikkeling van het landschapspark te gebruiken. Een deel van de opbrengsten uit de circa 15.000 woningen gaat daartoe in een parkfonds. Door woningbouw met grote dichtheid in de randen van het park kunnen de gemeenten uitbreiden met aantrekkelijke adressen aan nieuw groen.

Daarnaast ziet Flux mogelijkheden voor kleinschalige, zelfvoorzienende clusters van natuur-inclusieve woningbouw. Overkappingen van de A12 breken de huidige barrière, creëren maaiveld voor woningbouw en zorgen voor betere verbinding met de buitengebieden.

Nieuwe verbindingen
Ten vijfde heeft Flux in het ontwerp veel aandacht voor optimale verbindingen tussen stad en park. “Er zijn bruggen over infrastructuur en markante entrees bieden toegang tot het park”, schrijft het bureau. Er is een rijkdom aan routes voor uiteenlopende gebruikers, terwijl ook de grotere landschappen als het Groene Hart, het rivierengebied of de Utrechtse Heuvelrug per voet of fiets bereikbaar worden.

Reikwijdte
Het plan voor Park Laagraven heeft een grotere reikwijdte dan de A12-zone. Flux ziet het plan ook als een strategie om andere, kwetsbare en kwalitatief hoogwaardige landschappen vrij te houden van grootschalige woningbouw. Bovendien kan het plan als een alternatief worden gezien in meer situaties dan de A12-zone.

Ook andere landschappen in Utrecht en heel Nederland staan onder sterke druk door ruimteclaims voor bedrijventerreinen, energielandschappen en woningbouw. Dit plan voegt een benadering toe die bouwen in hoge dichtheid en ontwikkelingen van nieuwe productieve landschappen dicht bij de stad combineert.