Een aantal jaar geleden maakte de gemeente Nieuwegein de balans op van de woningvoorraad: ongeveer duizend nieuwe woningen waren nodig om de groeiende woon-zorgbehoefte op te vangen. Hans Adriani, sinds 2012 wethouder in Nieuwegein voor wonen, Wmo en zorg, was een belangrijke aanjager om wonen met zorg op de politieke agenda te krijgen. En niet alleen op de lokale agenda. Als voorzitter van de taskforce Wonen en Zorg maakte hij recent bestuurlijke afspraken met meerdere partijen om in heel Nederland te zorgen voor meer woonvoorzieningen mét hulp en medische begeleiding voor ouderen van nu én voor toekomstige ouderen.

De Taskforce Wonen en Zorg is een initiatief van VNG, Aedes, ActiZ, ZN en de ministeries VWS en BZK en stimuleert en ondersteunt gemeenten, woningcorporaties en zorgorganisaties bij een gezamenlijke aanpak van de woonzorgopgave. De Taskforce werkt met een landelijk dekkend netwerk van ambassadeurs die het gesprek op lokaal/regionaal niveau aanjagen. Daarnaast lost de Taskforce hardnekkige problemen op die aanpak van de opgave in de weg staan.

Nieuwegein als spiegel
De vergrijzing in Nederland zet de komende jaren volop door én we worden ook steeds wat ouder. Tot en met 2040 verdubbelt het aantal 80+’ers naar 1,6 miljoen. Daarom is aandacht voor de manier hoe huidige én toekomstige ouderen wonen, hard nodig. De gemeente Nieuwegein is representatief voor veel gemeentes in Nederland, zo stelt Adriani:

“Als groeikern kreeg Nieuwegein te maken met een flinke groei in de jaren ’70 en ’80. Vooral jonge gezinnen vonden intrek in de Utrechtse gemeente. Deze gezinnen zijn hier gebleven, omdat het hier ontzettend fijn wonen is”, stelt Adriani. “Nu 40 tot 50 jaar later bereiken zij de leeftijd boven 70 of 80. In 2015 actualiseerden wij als gemeente onze woonvisie en concludeerden dat ongeveer duizend nieuwe woningen nodig waren om de groeiende woon-zorgbehoefte op te vangen.”

Een flinke uitdaging, aangezien er in Nieuwegein geen ruimte beschikbaar is voor (grootschalige) nieuwbouw. Vanuit deze opgave is het programma Woonwijs (link) ontstaan, met twee belangrijke doelen volgens Adriani. “Ten eerste zodat mensen langer zelfstandig kunnen wonen en ten tweede zodat kwetsbare inwoners zelfstandig kunnen wonen en een oproep kunnen doen op de jeugdzorg, jeugdhulp en GGZ.”

Wonen-en-zorgcirkels
Hoe kom je aan duizend extra woningen met zorg voor ouderen? Adriani: “We hadden geen uitleggebieden voor nieuwbouw. Daarom hebben we binnen bebouwd gebied zorgcirkels van 400 meter rondom clusters van voorzieningen afgesproken. Die zijn vastgelegd in de woonvisie. Dat betekent dat als iemand iets binnen die 400 meter wil bouwen of bestaand vastgoed wil transformeren, die bij mij moet komen uitleggen hoe daarin wonen en zorg worden gecombineerd.”

Toevallig was woningbouwvereniging Jutphaas Wonen in voorbereiding voor de renovatie van vier grote torenflats met ongeveer 360 appartementen. Een uitvraag bij de huidige bewoners, waarvan een groot aantal hoog op leeftijd waren, leverde diverse inzichten op. Adriani: “Zij hadden wensen voor goede toegankelijkheid en veiligheid van de woning – zoals een videofoon, alles gelijkvloers, stroeve vloeren en geen drempels, de uitrusting van de woning met voorzieningen zoals thermostaatkranen, verhoogd toilet en douchebeugels, naast meer ruimte voor ontmoeting en het stallen van scootmobiels. Zij spraken ook uit graag wijkverpleegkundigen een plek te geven in het complex, of wensten een sociaal netwerk voor onderling contact en aanspraak op diensten voor boodschappen en klusjes.”

Adriani: “Het thema wonen met zorg wordt vaak getrokken door de zorgambtenaren. Zorg is kortcyclisch en op het gebied van zorg zijn dingen vaak snel te regelen. Maar in de ruimtelijke ordening en het woondomein werk je met lange planningen waar je jarenlang moet acteren. Dat moet je je realiseren. Ik spreek daarom vooral collega’s uit ruimtelijk domein aan op hun verantwoordelijkheid. Zij moeten helpen met de goede randvoorwaarden.”

Afspraken als vliegwiel
De situatie in Nieuwegein is representatief voor veel gemeenten in Nederland. Een groot deel van de ouderen woont zelfstandig, maar krijgt wel behoefte aan ondersteuning en zorg. “Alle gemeenten zijn bezig om vraagstukken op het gebied van passende huisvesting voor ouderen, welzijn en zorg bij elkaar te brengen. Het is nog niet overal vanzelfsprekend dat gemeenten samen met woningcorporaties én zorgorganisaties aan één tafel zitten. Dat willen we vanuit de Taskforce Wonen en Zorg aanjagen. We leggen de lat hoog: we streven ernaar dat dit jaar in alle gemeenten hun woonzorgopgaven in een woonzorgvisie hebben beschreven. We willen dat gemeenten in 2021 samen met hun lokale partners afspraken maken op de thema’s wonen, zorg, welzijn en leefbaarheid. Met als uiteindelijk doel dat er in alle gemeenten passende woonzorgvormen worden gerealiseerd.”

De bestuurlijke afspraken zijn hierbij een belangrijk vliegwiel. De koepels ActiZ, Aedes, VNG, ZN kondigden in het voorjaar samen met de ministeries van BKZ en VWS aan dat ze de komende jaren duizenden extra woningen beschikbaar willen maken voor ouderen. Adriani: “De ambitie is om de komende vijf jaar onder meer zo’n 60.000 woningen voor (toekomstige) ouderen en zo’n 24.000 verpleeghuisplekken beschikbaar te maken via bouw en toewijzing. Zo kunnen meer ouderen een woning vinden past bij hun situatie: zelfstandig, geclusterd en/of met zorg.”