Toen & Nu: ‘Het kraaienbuurtje en de Stellingmolen van Verloop’

De foto is gemaakt ergens tussen 1900 en 1904 en genomen ‘Langs den Hollandschen IJssel.’ De uitgever van de ansichtkaart is Nauta en Zn. Op de foto van Toen ziet u het gezicht over de Hollandsche IJssel op de Stellingmolen van Verloop bij de Doorslagsluis (1672) en het Kraaienbuurtje bij de Doorslag te Jutphaas uit het zuidwesten. De stellingmolen werd afgebroken in 1947. Ook het ‘Kraaienbuurtje’, net voor de molen, bestaat helaas niet meer. De huisjes zijn omstreeks 1950 gesloopt. We hebben ook nog een foto uit 1942.

Onze fotograaf Jordi Jupijn ging, Toen er nog blaadjes aan de boom hingen, naar deze plek en maakte aan de hand van de foto van Toen, die overigens gebruikt werd voor een prentbriefkaart, de foto van Nu. Dit voor de rubriek: ‘Toen & Nu.’

Heeft u een oude foto met een verhaal mail hem gerust aan ons. Wij kijken dan hoe het nu is.

In eerdere afleveringen van deze rubriek zijn opvallende monumenten beschreven, die er nog zijn of soms ook die al tot het verleden behoren. Eén van die monumenten is geweest de stelling-oliemolen van Verloop, die langs de Hollandse IJssel heeft gestaan op de plek, waar thans het nieuwe hoofdkantoor van Henkel Nederland B.V. gevestigd is. Die omgeving kan eigenlijk best de naam “Molenhoek” dragen, omdat daar meerdere molens zijn geweest. Nu staat er enkel nog de onttakelde wipwatermolen Oudegein die nabij het Natuurkwartier staat in Park Oudegein.

Toen in de vorige eeuw de panden van de huidige Henkel nog in gebruik waren als Olie- en Lijnkoekenfabriek Cockuyt, heeft de fabrieksdirectie rondom de fabriek een serie huisjes gebouwd voor haar medewerkers. De huisjes staan bekend onder de naam ‘Oliebuurt’, maar sinds de dertiger jaren vorige eeuw zijn ze verdwenen. Tussen de stelling-oliemolen en de wipwatermolen heeft langs de Hollandse IJssel een ander rijtje huizen gestaan. Deze waren wat royaler gebouwd dan de éénkamerwoninkjes met vliering van de Oliebuurt en ze hebben het dan ook wat langer uitgehouden. Deze zes huisjes heten in de volksmond van het oude Jutphaas de ‘Kraaienbuurt’ en het zal wel altijd een raadsel blijven, hoe men aan die naam is gekomen.

Op de foto zien de huisjes er romantisch uit; vriendelijk en de huisjes weerspiegelen in het rimpelloze water van de Hollandse IJssel. Zoals aangehaald zijn de huisjes omstreeks 1950 afgebroken; ze voldeden echt niet meer aan de toen geldende normen voor woningen. De ‘Kraaienbuurt’ is één van de buurtjes in het dorp Jutphaas.

Andere buurtjes in Jutphaas
We komen verder de ‘Kikkerbuurt’, de ‘Armensteeg’, de ‘Molensteeg’, het ‘Sluisje’ en het ‘Elisabethshofje’ tegen als woonsteden voor de arbeiders. Hoewel vanaf omstreeks 1920 de betere volkswoningbouw gestalte heeft gekregen door de activiteiten van de woningbouwverenigingen, hebben de ‘armenhuisjes’ in de buurtjes het ongewoon lang uitgehouden. Gelukkig zijn ze nu voor het merendeel historie; alleen het ‘Elisabethshofje’ aan het Kerkveld in Jutphaas is na een grondige restauratie overeind gebleven.

Dan de foto van Nu. Iets waar we steeds over spreken in Nieuwegein: ‘Is Nieuwegein groen?’ In iedergeval wel op de foto van Nu want achter de bomen hebben de huisjes en de molen gestaan. Daarachter ligt Nu wel de fabriek van Henkel (Persil). Wordt het niet eens tijd dat deze fabriek vertrekt uit onze binnenstad en gaat vertrekken naar het Klooster? Of elders?

Gedicht van Iris over de stellingmolen van Verloop

Stellingmolen van Verloop bij de Doorslagsluis
ook wel de oliemolen van de “Hoop” genoemd
jij maalde lijnzaad tot prachtige lijnolie
van de drab werden lijnkoeken geperst
trots en fier stond je met je wieken in de wind
het was een lust voor het oog al die bedrijvigheid
een baken voor elke voorbijganger
schepen voeren via de Doorslagsluis voorbij
schippers keken vol bewondering naar jou om
tot 1947 heb je langs de Doorslag gestaan
weemoedig kijk ik achterom
met alleen nog een foto in mijn hand.