De Autoriteit Persoonsgegevens heeft vijf Utrechtse gemeenten, waaronder Nieuwegein, om uitleg gevraagd over waarom ze een algoritme hebben gebruikt om fraude met bijstandsuitkeringen op te sporen. Naast Nieuwegein gaat het ook om de gemeenten Houten, IJsselstein, Lopik en Veenendaal. De Autoriteit Persoonsgegevens spreekt van ‘een zorgelijk beeld.’
De toezichthouder kwam het gebruik van het algoritme door de gemeenten op het spoor nadat vakbond FNV begin dit jaar klachten erover indiende. Dit gebeurde na berichtgeving van Argos, NRC en Lighthouse Reports. De gemeenten gebruikten computersystemen om uitkeringsfraude te voorkomen, hierbij maakten de vijf gemeenten tot juni vorig jaar gebruik van een zogeheten fraudescorekaart (DPS-matrix) bij de aanvraag van uitkeringen.
Het systeem DPS-matrix werkt met scores, waarbij met een hoge uitkomst er vaker gecontroleerd wordt, dan wanneer de scores laag zijn. De methode werd sinds 2012 niet meer ondersteund en is in 2020 uit de handel genomen. Deze methode is in strijd met de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming). Nieuwegein stopte pas in juni 2022 met deze omstreden methode.
Het algoritme van deze fraudescorekaart zou discriminatie in de hand werken door groepen mensen als risicogroep te bestempelen op basis van automatisch profileren. Ben je alleenstaand, laag opgeleid en woon je in een mindere buurt? En werk je als kapper, bouwvakker of heb je een schoonmaakbedrijf gehad? Dan berekende de fraudescorekaart dat bij jou de kans groot was dat je bijstandsfraude pleegt.
De gemeenten hebben van de toezichthouder twee maanden de tijd gekregen om te reageren. Zij moeten onder meer duidelijk maken of burgers financiële schade hebben geleden en wat er gedaan wordt om dat op te lossen. Daarna kijkt de privacywaakhond of er verdere stappen tegen de gemeenten volgen.
