Vakbond FNV heeft vandaag bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aangifte gedaan tegen de gemeenten Nieuwegein, Houten, IJsselstein, Lopik en Veenendaal. Om uitkeringsfraude te voorkomen maakten deze vijf gemeenten tot juni vorig jaar gebruik van een zogeheten fraudescorekaart (DPS-matrix) bij de aanvraag van uitkeringen. Het systeem DPS-matrix werkt met scores, waarbij met een hoge uitkomst er vaker gecontroleerd wordt, dan wanneer de scores laag zijn. De methode werd sinds 2012 niet meer ondersteund en is in 2020 uit de handel genomen. Deze methode is in strijd met de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming).
Het algoritme zou discriminatie in de hand werken door groepen mensen als risicogroep te bestempelen op basis van automatisch profileren. Ben je alleenstaand, laag opgeleid en woon je in een mindere buurt? En werk je als kapper, bouwvakker of heb je een schoonmaakbedrijf gehad? Dan berekende de fraudescorekaart dat bij jou de kans groot was dat je bijstandsfraude pleegt.
De fraudescorekaart werd vanaf 2004 door maar liefst 158 gemeenten ingezet, tot er een gerechtelijke uitspraak kwam in 2020. Dat er daarna nog steeds gemeenten gebruikmaakten van de fraudescorekaart kwam vorig jaar juni aan het licht na onderzoek door een journalistencollectief van Lighthouse Reports, Argos en NRC. FNV opende daarna een meldpunt waar uitkeringsgerechtigden zelf konden checken of ze bij de uitkeringsaanvraag als mogelijke fraudeur werden bestempeld. Bij het meldpunt kwamen 165 meldingen binnen.
De gemeente Nieuwegein (Werk en Inkomen Lekstroom (WIL)) was een van die gemeenten die de fraudesorekaart bleef hanteren ondanks de gerechtelijke verbod van 2020. Medio juni 2022 stopte zij met de omstreden methode.
FNV-vicevoorzitter Kitty Jong verwacht dat de Autoriteit Persoonsgegevens de vijf gemeenten een boete zal opleggen. “Ondanks alle waarschuwingen gingen deze gemeenten door met de inzet van risico-indicatoren die ook bij de toeslagenaffaire werden gebruikt”, zegt ze. “Ik verwacht sowieso meer en strenger toezicht nu de AP zich, naast het verwerken van de gegevens, meer bezig gaat houden met de controle op het gebruik van algoritmes.”
De fraudescorekaart
