In de Nicolaaskerk aan de Utrechtsestraatweg in Nieuwegein is een zeer oude mal gevonden waar speculaaspoppen mee gemaakt kunnen worden. “In een hoekje op zolder, onder een laag stof, zagen we een voorwerp liggen. Oppakken viel niet mee, want het was een massief stuk metaal van 47 cm groot. Nadat we de stof eraf hadden gewreven, zagen we een afbeelding van Sinterklaas verschijnen met onderaan de tekst ‘Sint Nicolaas Jutfaas’. Nadere bestudering maakte duidelijk dat we hier van doen hadden met een oude mal waarmee je speculaaspoppen kan maken”, aldus Ronald Walsteijn, voorzitter van de St. Nicolaaskerk in Jutphaas.
Hoe lang de mal op zolder heeft gelegen is vooralsnog informatie die verloren is gegaan in de tijd, “maar we zijn uit oude bronnen te weten gekomen dat de mal nog van pastoor Van Heukelum is geweest en dat hij vermoedelijk is vervaardigd door edelsmid Gerard Bartel Brom. Gezien hun onderlinge relatie en het feit dat beiden lid waren van het St. Bernulphusgilde, een vereniging voor kerkelijke kunst, is dat het meest waarschijnlijk. Als je de mal ziet is wel duidelijk dat deze zeer oud is en dat hij is gemaakt door een groot ambachtsman. De detaillering is namelijk heel fraai. Bovendien hebben we nog meer mooie spullen uit het atelier van Edelsmidse Brom, opgericht in 1856.”
De loodzware mal is gemaakt van een legering van lood en een ander metaal, vermoedelijk zink, en is grijs van kleur. De afmetingen zijn: 47 cm lang, 18 cm breed en 2,8 cm dik. De geschiedenis van de mal begint met de bouw van de St. Nicolaaskerk aan de Utrechtsestraatweg in Jutphaas. Bouwpastoor Mgr. G.W. van Heukelum laat de kerk bouwen ter vervanging van de schuilkerk aan de Overeindseweg. In 1875 komt de nieuwe kerk gereed en wordt op 11 december van dat jaar ingewijd. Om alle misdienaars, kosters, collectanten en ander helpers te bedanken komt hij met een bijzondere attentie: een grote speculaaspop, vormgegeven in een speciaal gemaakte mal. Het wordt een jaarlijkse traditie die tot 1938 blijft voortbestaan, waarbij de katholieke bakkers in Jutphaas afwisselend de speculaaspoppen mogen bakken. Rond Sinterklaastijd werden ze vervolgens aan de vrijwilligers van de parochie uitgedeeld.
“Na onze vondst hebben we contact gehad met Henk Valkenet, voorzitter van de Historische Kring Nieuwegein, die daarna onderzoek heeft gedaan naar de mal. Het leek ons ook wel een leuk idee om hem te gaan gebruiken. Henk heeft toen contact gezocht met Bakkerij Sterk en die gaat speculaaspoppen maken met de oude mal. Als Nicolaaskerk willen we een aantal speculaaspoppen weg gaan geven aan mensen die wel een leuke attentie kunnen gebruiken. Een soort steuntje in de rug dus in de decembermaand. Dat is in de geest van onze oprichter, pastoor Gerardus Wilhelmus van Heukelum (1834-1910), die dat in zijn tijd ook deed rond de Sinterklaastijd. Daarom is het leuk om op deze manier een soort van oude Jutphase traditie in ere te herstellen.”
