Als het rivierwater hoog tegen de dijken staat, bieden de waterschappen die dreiging goed het hoofd. Flexibiliteit, daadkracht en betrokkenheid bepaalden het succes van de grootschalige crisisoefening ‘Deining & Doorbraak’, afgelopen september langs de Rijntakken. Vijf waterschappen oefenden samen met veiligheidsregio’s, Rijkswaterstaat , het Watermanagement Centrum Nederland (WMCN) en het ministerie van Defensie. Het was voor het eerst sinds het hoogwater van 1995 dat op deze grote schaal werd geoefend. Ook in Vreeswijk werd geoefend.

De omvang maakte de oefening complex, met unieke kansen om te leren. “Die kansen zijn optimaal benut”, zegt dijkgraaf Hein Pieper namens de vijf waterschappen. Een week lang lag de focus op informatiemanagement, crisiscommunicatie en dijkbewaking in een groot oefengebied. Het meest zichtbaar was de oefening op 27 september, toen ruim duizend mensen 1147 kilometer rivierdijk inspecteerden. Op een aantal locaties werd geoefend met groot materieel, zoals bij Fort Honswijk en de Grebbedijk. In Kampen bouwde die avond de hoogwaterbrigade de tijdelijke waterkering op. In Vreeswijk werd de Lekdijk bij Fort Vreeswijk ingepakt. De waterschappen overwegen om een oefening van vergelijkbare omvang over enkele jaren weer te houden.

De Lekdijk bij Fort Vreeswijk werd ingepakt

Flexibel blijven
“De belangrijkste les”, vindt Pieper, “is dat de praktijk altijd anders is dan je dacht en dat je daar flexibel op moet inspelen. ‘Gecoördineerde improvisatie’ blijft de sleutel, net als ons zelflerend vermogen tijdens een crisis. Sinds 1995 is er veel verbeterd. Dijken zijn versterkt, rivieren kregen de ruimte. Ook de crisisbeheersing veranderde en daar plukten we in deze oefening de vruchten van.”

Gaandeweg verbeteren
De uitwisseling van informatie verliep voor het eerst via een gedeeld crisismanagementsysteem; de oefening leerde bijvoorbeeld hoe belangrijk een uniforme werkwijze is en het vermogen om gaandeweg verbeteringen door te voeren.

In de crisiscommunicatie bleek al snel behoefte aan overkoepelende afstemming. Overigens vindt de oefenstaf de massale media-aandacht voor de oefening van onschatbare waarde voor het risicobewustzijn van de inwoners.

Ook bij de dijkbewaking was een leerpunt om al tijdens een periode van hoogwater te blijven verbeteren; bijvoorbeeld de wijze van inspecteren en afstemmen.

Hoogwater januari 2018: geen crisis
Extreem hoogwater in de grote rivieren deed zich sinds 1995 nog niet voor. Ook het hoogwater in januari 2018 was geen reden voor grootschalige crisisbeheersing. Wel leverde het spectaculaire beelden op van volgelopen uiterwaarden en mee stromende nevengeulen. De Rijn bij Lobith bereikte een maximaal peil van 14,65 meter +NAP. Pas bij een peil van ruim 16 meter zijn de waterschappen volledig opgeschaald. Nu bleef de inzet van de waterschappen beperkt tot dijkinspecties, het gecontroleerd laten vollopen van buitenpolders en het sluiten van coupures. In de binnenstad van Kampen werd een deel van de hoogwaterkering opgebouwd.

Waterschap, Veiligheidsregio, Rijkswaterstaat en Defensie
De oefening Deining & Doorbraak was de eerste oefening van deze omvang door het Platform Crisisbeheersing Waterschappen Midden-Nederland (PCWM). Daarin werken de waterschappen Drents Overijsselse Delta, Rijn en IJssel, Vallei en Veluwe, Stichtse Rijnlanden en Rivierenland intensief samen. In de oefening waren bovendien de veiligheidsregio’s Gelderland Midden, Utrecht, IJsselland en Noord- en Oost Gelderland betrokken, net als Rijkswaterstaat (Watermanagementcentrum Nederland & Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingsdreiging) en het ministerie van Defensie.