Tijdens baggerwerkzaamheden bij de aanleg van een haven bij Jutphaas kwam in 1947 een bronzen zwaard boven water. Het is een van vijf vrijwel identieke zwaarden die zijn gevonden in Plougrescant (Bretagne), Beaune (Bourgondië), Oxborough (Engeland) en Ommerschans (Drenthe). De zwaarden zijn gemaakt met een enorm vakmanschap: perfect gegoten, zonder gietnaden en van een verbluffende symmetrie.
Het ‘zwaard van Jutphaas’
Baggeraar Giel Smidt heeft vast raar staan kijken toen hij, kort na de Tweede Wereldoorlog (1939-1945), bij baggerwerk in Jutphaas, een zwaard naar boven haalde. Hij was met zijn baggermolen Friesland II aan het baggeren op het terrein van de scheepswerf en machinefabriek De Liesbosch. Toen hij het puntig voorwerp naar boven haalde, had de molenbaas geen flauw idee wat voor een zeldzame vondst hij in handen kreeg. Smidt droeg het zwaard over aan zijn bedrijfsleider. Bij hem heeft het bijna een kwart eeuw thuis aan de muur gehangen, voordat de toenmalige Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB 1946-2006; de huidige Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed 2009-heden) werd ingelicht.
Zeldzaam
´Het Zwaard van Jutphaas´, zoals het is gaan heten, is ongeveer 3500 jaar oud. Het dateert uit de periode 1800-1500 voor Christus. Het is gemaakt van een mix – legering – van koper en tin. Samen worden deze ertsen tot brons gegoten. Verspreid over Europa zijn er maar vijf, bijna identieke exemplaren gevonden in Frankrijk (2), Engeland (1) en Nederland (2). Alleen het Zwaard van Jutphaas bevindt zich in ons land.
Het zwaard is groot, breed, zonder greep en niet scherp. Waarschijnlijk was het ceremoniële prestigeobject voor rituelen. Door zijn zeldzaamheid en grote verspreiding is het aannemelijk dat het zwaard dezelfde herkomst heeft als alle eerder gevonden zwaarden.
Het gaat om een ongeslepen zwaard van 42,5 cm lang en moet zijn gemaakt door een echte vakman. Er werd niet mee gevochten. Er zit dan ook geen handvat aan. Waarschijnlijk ging het om een symbolisch object dat mogelijk is geofferd aan de goden die de prehistorische mens zag vertegenwoordigd in het water van een rivier, een plas of een veengebied. Dit zwaard was toen het gevonden werd in 1947 het enige bewijs uit de prehistorie van menselijke activiteit op het huidige Nieuwegeins grondgebied. Nu weten we beter.
Details
Afmetingen: L. 42,5 cm, B. 12,8 cm, D. 0,53 cm, gew. 705 gr.
Materiaal: metaal ; brons
Periode: prehistorie 1800-1500 v.Chr.
Vindplaats: Nederland, Utrecht, Nieuwegein, Jutphaas, De Liesbosch
Inventarisnummer: f 2005/3.1
Waar is het zwaard te zien?
In 2004 werd het zwaard te koop aangeboden door de familie van de baggeraar. Met subsidies kon het Rijksmuseum van Oudheden (Leiden) het zwaard aankopen. Aan het bijzondere object werd in juni 2005 een aflevering gewijd van het televisieprogramma Nieuw in Nederland en het vormde dat jaar de topattractie van het Nationaal Museumweekeinde. In Nieuwegein is een kopie van het Zwaard van Jutphaas te zien in Museum Warsenhoeck in het Natuurkwartier van Nieuwegein.
De baggermolen Friesland II
Van Jaap Boersema kregen we twee prachtige foto’s toegemaild toen de tuin van familie De Waard werd afgegraven t.b.v. De Liesbosch. Boersema: ‘Van Gerard de Waard, die indertijd in huis De Liesbosch woonde, kreeg ik o.a. deze foto voor mijn presentatie over de scheepswerven.’
