Een grote groep Nederlanders is laaggeletterd en beheerst de Nederlandse taal niet goed. Willem Olling leerde deze cruciale vaardigheden in de bibliotheek De tweede Verdieping in Nieuwegein. “Ik wilde mijn dochter kunnen voorlezen.” Het is de week van lezen en schrijven.

Olling hoorde bij een groep van 2,5 miljoen volwassenen die moeite heeft met lezen en schrijven en/of rekenen. In boeken en tijdschriften keek hij vrijwel alleen naar de plaatjes, ook al kon hij wel wat lezen. Alleen koste hem dit veel moeite. “Ik heb slecht leren lezen en schrijven, omdat ik het moeilijk en niet leuk vond. Bovendien duurde het lang en koste me veel moeite om de taal mezelf eigen te maken”, zegt hij.

Olling hing de taalachterstand die hij had niet aan de grote klok. “Ik heb het wel een beetje verborgen gehouden; ik heb het niet lopen rondbazuinen”, zegt hij. Soms kwamen vrienden of bekenden erachter, omdat hij om hulp vroeg met het lezen van een tekst. Het voelde vervelend om afhankelijk te zijn van anderen.

Faalangst
Zijn ondermaatse taalniveau zorgde voor problemen als hij bijvoorbeeld een brief van de belastingdienst kreeg. “Die brieven waren voor mij niet te begrijpen. Ik ben overigens nog steeds van mening dat ze deze brieven makkelijker en bondiger kunnen schrijven”, zegt Olling.

Mede door zijn slechte taalvaardigheid kreeg hij last van faalangst. “Het voelde klote dat ik met Sinterklaas het gedicht bij mijn eigen surprise niet kon voorlezen”, zegt hij. Zijn zus adviseerde hem om taallessen te nemen. “Ik stelde dit eerst een tijd lang uit, want mijn dochter was toen nog klein en daarom was de noodzaak minder groot, maar uiteindelijk ben ik toch begonnen, op aanraden van de mensen van de bibliotheek hier”, zegt Olling.

Hij raakte extra gemotiveerd omdat hij de droom had om zijn dochter te kunnen voorlezen. Inmiddels is zijn leesvaardigheid prima. Hij is nog steeds geen fan van lezen, maar het gaat hem wel een stuk beter af. Hij denkt dat het vooral lukt om meer te lezen als hij een leuk boek weet te vinden.

Iedereen is anders
Gina van den Berg werkt als programmamaker bij bibliotheek De tweede verdieping. Ze oefent de Nederlandse taal met laaggeletterden. Ze ziet hoe verschillende individuen binnen deze groep omgaan met hun problematiek. “De een, zoals Olling dat was, is heel schuchter en onzeker, terwijl iemand anders zo zelfverzekerd binnen komt lopen dat je bijna niet verwacht dat diegene laaggeletterd is”, zegt Van den Berg.

Evert was zo iemand. Als zoon van Nieuwegeinse schippers trok hij Nederland door. Hierdoor kwam hij op een flink aantal scholen terecht waar hij niet genoeg aandacht kreeg en te weinig leerde.

Van den Berg vertelt hoe Evert heel eerlijk tegen een werkgever zei: “Als je iemand zoekt die goed kan lezen en schrijven moet je niet bij mij zijn, maar als je iemand zoekt die goed is met zijn handen, wel.” Hij had zijn leven prima voor elkaar, tot zijn vrouw overleed. “Toen viel hij in een zwart gat”, zegt Van den Berg.” Zijn vrouw hielp hem altijd met lezen en schrijven, zoals het opstellen van brieven gericht aan zijn baas. En samen gingen ze vaak op vakantie, maar alleen kreeg hij dat niet voor elkaar. Hierdoor was de noodzaak om de taal te leren groot.

Meerdere problemen
Van de Berg ziet dat veel van de laaggeletterden met meerdere problemen kampen. “Je komt veel obstakels tegen als je de taal niet machtig bent, waardoor mensen zich vaak dom gaan voelen. Het zelfvertrouwen bij deze mensen brokkelt af waar je bijstaat”, zegt Van den Berg. Soms krijgen deze mensen zelfs te horen dat ze dom zijn. “En dat doet natuurlijk wat met je zelfvertrouwen wat in die gevallen vaak al niet hoog is”, zegt ze.

Ze lopen vaak tegen de lamp, bijvoorbeeld als zij een brief van de belastingdienst krijgen of onzeker zijn of ze hun kinderen op het gebied van taal wel genoeg kunnen bieden, stelt zij. “Door het gebrek aan zelfvertrouwen durven ze ook op andere vlakken minder initiatief te nemen”, zegt Van den Berg. Olling heeft inmiddels zelfvertrouwen genoeg om zijn dochter voor te lezen. Inmiddels doet hij dat om de dag: “De ene keer gaat het beter dan de andere keer, maar het is erg leuk om te doen. Het maakt me erg blij en trots”, zegt Olling.

Met dank aan onze samenwerkingspartner RTV Utrecht / Michiel van Ooijen